Κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης εργασίας, ο εργοδότης πρέπει να επικεντρώνεται στα προσόντα και τις δεξιότητες ενός υποψηφίου. Μια συνέντευξη για δουλειά δίνει την ευκαιρία στον εργοδότη να αξιολογήσει την καταλληλότητα του υποψηφίου για τη θέση εργασίας. Οι ερωτήσεις θα πρέπει να παραμένουν σχετικές με τη θέση και να μην εισέρχονται στην προσωπική ζωή του υποψηφίου. Ωστόσο, δεν είναι σπάνιο να γίνονται και απαγορευμένες ερωτήσεις σε συνέντευξη εργασίας που δεν αφορούν τη δουλειά, φέρνοντας τον υποψήφιο σε δύσκολη θέση.
Ποιες είναι λοιπόν αυτές οι απαγορευμένες ερωτήσεις σε μια συνέντευξη εργασίας και τι προβλέπει η ελληνική νομοθεσία; Παρακάτω παρουσιάζουμε αναλυτικά όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε, ώστε να προστατευτείτε από τυχόν παραβιάσεις των δικαιωμάτων σας κατά τη διαδικασία πρόσληψης.
Ερωτήσεις για τη θέση εργασίας, όχι την προσωπική ζωή
Σε μια συνέντευξη για δουλειά, ο στόχος είναι να ταιριάξει ο κατάλληλος υποψήφιος με τη θέση εργασίας. Οι εργοδότες οφείλουν να επικεντρώνονται στα επαγγελματικά προσόντα, την εμπειρία και την ικανότητα του υποψηφίου να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της συγκεκριμένης θέσης . Η συζήτηση πρέπει να παραμένει επαγγελματική και να μην εκτροχιάζεται προς θέματα προσωπικής φύσης. Η σωστή προετοιμασία πριν από τη συνέντευξη (όπως η έρευνα για την εταιρεία και η συγκέντρωση καλών ερωτήσεων που θα υποβάλετε κι εσείς στον συνεντευκτή) θα σας βοηθήσει να κρατήσετε τη συζήτηση σε επαγγελματικό επίπεδο. Ερωτήσεις που αφορούν την οικογενειακή κατάσταση, την ηλικία, τις πεποιθήσεις ή άλλα καθαρά προσωπικά ζητήματα δεν χρειάζεται να τεθούν, διότι δεν σχετίζονται με την αξιολόγηση του υποψηφίου για μια θέση εργασίας. Αντίθετα, οι πιο δημοφιλείς ερωτήσεις που θα συναντήσετε σε συνεντεύξεις για δουλειά αφορούν τις δεξιότητές σας, την προϋπηρεσία, τα επιτεύγματά σας ή ακόμα και τις αδυναμίες σας· όλα νόμιμα και αναμενόμενα θέματα συζήτησης που βασίζονται στο βιογραφικό σας και στην επαγγελματική σας πορεία.
Οι απαγορευμένες ερωτήσεις σε συνέντευξη εργασίας και η ελληνική νομοθεσία
Η ελληνική νομοθεσία και το ευρωπαϊκό δίκαιο προστατεύουν τον υποψήφιο εργαζόμενο από διακρίσεις κατά τη διαδικασία των προσλήψεων. Συγκεκριμένα, ορισμένες ερωτήσεις απαγορεύονται ρητά σε μια συνέντευξη για εργασία, διότι συνιστούν παραβίαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης.
Τι είναι η διάκριση
Η διάκριση αποτελεί μια μορφή άνισης μεταχείρισης, όταν ένα άτομο ή μια ομάδα ατόμων αντιμετωπίζεται διαφορετικά ή λιγότερο ευνοϊκά, χωρίς αντικειμενικό λόγο, εξαιτίας κάποιου χαρακτηριστικού που φέρει – όπως η καταγωγή, το φύλο, η ηλικία, η θρησκεία ή η αναπηρία. Δεν πρόκειται πάντα για μια φανερή ή ηθελημένη πράξη. Σε πολλές περιπτώσεις, η διάκριση μπορεί να κρύβεται πίσω από "ουδέτερους" κανόνες ή πρακτικές, οι οποίοι στην πράξη αποκλείουν ή μειονεκτούν συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων. Η ύπαρξη διακρίσεων υπονομεύει την ισότητα, περιορίζει τις ευκαιρίες και συντηρεί στερεότυπα που δεν έχουν θέση σε μια σύγχρονη, δίκαιη κοινωνία.
Ο Νόμος 4443/2016 ενσωμάτωσε σχετικές ευρωπαϊκές οδηγίες και προβλέπει την εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανεξαρτήτως φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκευτικών ή άλλων πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού στον χώρο της εργασίας. Αυτό σημαίνει ότι οποιαδήποτε ερώτηση υπονοεί διάκριση λόγω φύλου, φυλής, ηλικίας, θρησκείας κ.λπ. δεν έχει θέση σε μια συνέντευξη εργασίας. Ακόμη και αν ο εργοδότης δεν έχει πρόθεση να κάνει διακριτική μεταχείριση, δεν έχει το δικαίωμα, δηλαδή απαγορεύεται, να υποβάλει τέτοιου είδους ερωτήσεις.
Παρακάτω παρουσιάζονται οι βασικές κατηγορίες απαγορευμένων ερωτήσεων σε συνεντεύξεις για δουλειά, καθώς και γιατί δεν επιτρέπονται σύμφωνα με τον νόμο:
Ηλικία: Ερωτήσεις όπως «Πόσο χρονών είστε;» ή «Ποια είναι η ημερομηνία γέννησής σας;» είναι παράνομες. Η ηλικία ενός υποψηφίου δεν πρέπει να αποτελεί κριτήριο πρόσληψης, καθώς οι διακρίσεις λόγω ηλικίας στην απασχόληση απαγορεύονται. Για τον λόγο αυτό, ένας εργοδότης δεν δικαιούται να ρωτήσει την ηλικία σας ή πότε αποφοιτήσατε από το σχολείο.
Οικογενειακή κατάσταση και παιδιά: Είναι παράνομο για τους εργοδότες να ρωτούν έναν υποψήφιο αν είναι παντρεμένος ή ανύπαντρος, αν έχει παιδιά ή σκοπεύει να κάνει παιδιά, αν είναι έγκυος, ή ποια είναι η εργασιακή κατάσταση του/της συζύγου. Τέτοιες ερωτήσεις θεωρούνται παραβίαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης και έχουν χρησιμοποιηθεί ιστορικά για διακρίσεις εις βάρος των γυναικών στην εργασία.
Εγκυμοσύνη: Ειδικά η ερώτηση προς μια γυναίκα υποψήφια «Είσαι έγκυος;» ή «Σκοπεύεις να μείνεις έγκυος;» είναι από τις πιο χαρακτηριστικά απαγορευμένες. Η ενδεχόμενη μητρότητα δεν αφορά την επαγγελματική ικανότητα μιας γυναίκας και προστατεύεται νομικά. Αν γίνει τέτοια ερώτηση, η υποψήφια έχει κάθε δικαίωμα να μην απαντήσει.
Καταγωγή και ιθαγένεια: Ερωτήσεις του τύπου «Από πού είστε;» ή «Τι εθνικότητας είστε;» δεν επιτρέπονται στη διάρκεια της συνέντευξης. Η εθνοτική ή φυλετική καταγωγή ενός υποψηφίου δεν σχετίζεται με τις ικανότητές του και τέτοιες ερωτήσεις υπονοούν διακρίσεις με βάση τη φυλή ή το έθνος, κάτι που απαγορεύεται ρητά από τον νόμο.
Θρησκεία και πεποιθήσεις: Ο υπεύθυνος της συνέντευξης δεν πρέπει ποτέ να σας ρωτήσει ποια θρησκεία ακολουθείτε ή τι πιστεύετε προσωπικά. Οι θρησκευτικές ή άλλες προσωπικές πεποιθήσεις αποτελούν προστατευόμενο χαρακτηριστικό. Υπάρχουν βέβαια εξαιρέσεις μόνο όταν πρόκειται για θρησκευτικούς οργανισμούς ή εκπαιδευτικά ιδρύματα συγκεκριμένου δόγματος, όπου μπορεί νόμιμα να τεθεί σχετικό κριτήριο. Σε μια συνηθισμένη επιχείρηση όμως, τέτοιες ερωτήσεις είναι εκτός νόμιμου πλαισίου.
Σεξουαλικός προσανατολισμός και ταυτότητα φύλου: Ούτε το φύλο (πέρα από το προφανές που αναγράφεται στο βιογραφικό) ούτε ο σεξουαλικός προσανατολισμός ή η ταυτότητα φύλου του υποψηφίου επιτρέπεται να αποτελέσουν θέμα συζήτησης στη συνέντευξη. Οποιαδήποτε διάκριση βάσει αυτών των χαρακτηριστικών παραβιάζει τον Νόμο 4443/2016 περί ίσης μεταχείρισης. Εάν ένας εργοδότης ρωτήσει «Έχετε κάποιο συγκεκριμένο σεξουαλικό προσανατολισμό;», έχετε το δικαίωμα να αρνηθείτε να απαντήσετε, καθώς καλύπτεστε πλήρως από τον νόμο σε αυτή την περίπτωση.
Υγεία και αναπηρία: Ερωτήσεις σχετικά με την κατάσταση της υγείας σας, τυχόν χρόνια νοσήματα ή αναπηρίες δεν επιτρέπονται προτού γίνει επίσημη προσφορά εργασίας. Ο εργοδότης δεν μπορεί να σας ρωτήσει «Έχετε προβλήματα υγείας;» ή να ζητήσει ιατρικό ιστορικό στη συνέντευξη. Μπορεί μόνο να ρωτήσει αν είστε σε θέση να εκτελέσετε τα καθήκοντα της θέσης με ή χωρίς εύλογες προσαρμογές (π.χ. ειδικό εξοπλισμό προσβασιμότητας), αλλά δεν μπορεί να απαιτήσει περισσότερες πληροφορίες για την υγεία σας σε αυτό το στάδιο.
Οικονομική κατάσταση: Ερωτήσεις που αφορούν οικονομικά στοιχεία, όπως «Έχετε χρέη;», «Νοικιάζετε ή είστε ιδιοκτήτης κατοικίας;», «Έχετε αυτοκίνητο;», είναι ιδιωτικής φύσης. Παρότι δεν υπάρχει ρητή απαγόρευση να ρωτηθούν, οποιαδήποτε πληροφορία οικονομικής φύσης δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί για διακριτική μεταχείριση του υποψηφίου. Γενικά, τέτοιες ερωτήσεις θεωρούνται ακατάλληλες εκτός αν σχετίζονται άμεσα με τη θέση (π.χ. αν απαιτείται όχημα για τη δουλειά).
Εμφάνιση (Ύψος, Βάρος): Ερωτήματα για το ύψος, το βάρος ή γενικά την εμφάνιση του υποψηφίου θεωρούνται επίσης απαγορευμένα, εκτός αν αποτελούν ουσιώδη προϋπόθεση για τη συγκεκριμένη εργασία (περιπτώσεις όπως π.χ. μοντέλα ή ηθοποιοί για συγκεκριμένο ρόλο). Στις τυπικές θέσεις εργασίας, τέτοιες ερωτήσεις δεν δικαιολογούνται και τείνουν να περιορίζουν δυσανάλογα τις ευκαιρίες απασχόλησης ορισμένων προστατευόμενων ομάδων.
Όλες οι παραπάνω ερωτήσεις δεν σχετίζονται με την επαγγελματική ικανότητα ή τα προσόντα του υποψηφίου και πρέπει να αποφεύγονται κατά τη διάρκεια της συνέντευξης. Αν βρεθείτε αντιμέτωπος/η με κάποια από αυτές, θυμηθείτε ότι έχετε το δικαίωμα να μη δώσετε απάντηση.
Εξαιρέσεις
Υπάρχουν σαφώς ορισμένες εξαιρέσεις από την αρχή της μη διάκρισης όπου ο νομοθέτης έχει κρίνει ότι είναι αναγκαίες για ορισμένους λόγους.
Ερωτήσεις που επιτρέπεται να σας ρωτήσουν σε μία συνέντευξη για δουλειά
Υπάρχουν κάποιες ερωτήσεις που αφορούν θέματα που μπορεί να δείχνουν ευαίσθητα, ωστόσο είναι καθόλα νόμιμο και ίσως απαραίτητο να σας ρωτήσει κάποιος εργοδότης, όπως:
- Έχετε άδεια εργασίας στην Ελλάδα;
- Ποιες γλώσσες μιλάτε άπταιστα;
- Γιατί αποχωρήσατε από την προηγούμενη εργασία σας;
- Τι κάνετε στον ελεύθερο χρόνο σας; Ποια είναι τα hobby σας;
- Έχετε άδεια οδήγησης;
- Έχετε τη δυνατότητα να ταξιδεύετε αν η θέση το απαιτεί;
Πώς να αντιμετωπίσετε τις παράνομες ερωτήσεις
Πιθανώς αναρωτιέστε πώς θα πρέπει να αντιδράσετε εάν, παρ’ όλα αυτά, ο/η υπεύθυνος της συνέντευξης σάς υποβάλει μια απαγορευμένη ερώτηση. Πρώτα απ’ όλα, διατηρήστε την ψυχραιμία και τον επαγγελματισμό σας. Μπορείτε ευγενικά αλλά σταθερά να αποφύγετε την ερώτηση ή να δηλώσετε ότι προτιμάτε η συζήτηση να παραμείνει σε επαγγελματικά ζητήματα. Για παράδειγμα, σε μια αδιάκριτη ερώτηση περί οικογενειακών σχεδίων, θα μπορούσατε να απαντήσετε: «Προτιμώ να επικεντρωθούμε στα καθήκοντα της θέσης και στο πώς μπορώ να συνεισφέρω». Έτσι, επαναφέρετε τη συζήτηση στο σωστό πλαίσιο.
Θυμηθείτε ότι έχετε δικαίωμα να μην απαντήσετε σε μια παράνομη ερώτηση χωρίς συνέπειες. Σύμφωνα με το νόμο, ο υποψήφιος είναι νομικά καλυμμένος να αρνηθεί να απαντήσει σε απαγορευμένες ερωτήσεις σε συνέντευξη εργασίας που παραβιάζουν τα προστατευόμενα χαρακτηριστικά του. Μπορείτε μάλιστα να επισημάνετε ότι η ερώτηση αυτή δεν σχετίζεται με τη θέση εργασίας ή ότι βρίσκεται εκτός του νόμιμου πλαισίου.
Επιπλέον, έχετε τη δυνατότητα να προχωρήσετε σε επίσημες ενέργειες αν θεωρείτε ότι οι εργοδότες παραβίασαν τα δικαιώματά σας. Συγκεκριμένα, μπορείτε να υποβάλετε καταγγελία στην Επιθεώρηση Εργασίας κατά του συγκεκριμένου εργοδότη. Η διαδικασία αυτή είναι απόρρητη και μπορεί να οδηγήσει σε κυρώσεις ή πρόστιμο για την εταιρεία που προέβη στην παράνομη πρακτική. Με άλλα λόγια, ο νόμος στέκεται στο πλευρό του υποψηφίου: η όποια εκδικητική ενέργεια εις βάρος σας λόγω άρνησης απάντησης σε παράνομη ερώτηση θα συνιστούσε περαιτέρω παράβαση. Στην πράξη της ελληνικής αγοράς εργασίας, δυστυχώς παρατηρούνται ακόμα φαινόμενα εργοδοτών που απευθύνουν τέτοιες ερωτήσεις. Ωστόσο, οι υποψήφιοι εργαζόμενοι που είναι ενημερωμένοι για τα δικαιώματά τους μπορούν να προστατευτούν αποτελεσματικά και να διεκδικήσουν ίσες ευκαιρίες χωρίς διακρίσεις.
Ακόμα και ερωτήσεις που δεν είναι παράνομες μπορεί να κρύβουν παγίδες
Δεν είναι μόνο οι απαγορευμένες ερωτήσεις που απαιτούν προσοχή σε μια συνέντευξη· υπάρχουν και ερωτήσεις που, αν και νόμιμες, μπορεί να λειτουργήσουν ως παγίδες αξιολόγησης της προσωπικότητας και του επαγγελματισμού σας. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι όταν σας ζητείται να σχολιάσετε τον προηγούμενο εργοδότη ή συνεργάτη σας. Αν και τέτοια ερώτηση δεν παραβιάζει κάποιο νομικό πλαίσιο, ο τρόπος που θα απαντήσετε μπορεί να αποκαλύψει πτυχές του χαρακτήρα σας και να επηρεάσει αρνητικά την εντύπωση που θα σχηματίσει ο recruiter. Οι απαντήσεις με επιθετικό ή απαξιωτικό τόνο μπορούν να ερμηνευθούν ως ένδειξη έλλειψης διακριτικότητας ή δυσκολίας στη συνεργασία. Είναι προτιμότερο να διατηρήσετε έναν ουδέτερο, επαγγελματικό λόγο, δίνοντας έμφαση σε όσα μάθατε και όχι σε αρνητικά βιώματα, ώστε να αποπνέετε ωριμότητα και συνέπεια.
Βρείτε μια νέα θέση εργασίας μέσω του Jobfind
Το Jobfind.gr είναι δίπλα σας στην αναζήτηση της επόμενης επαγγελματικής σας ευκαιρίας. Αξιοποιήστε το για να βρείτε μια νέα θέση εργασίας σε ένα περιβάλλον που σας ταιριάζει και να κάνετε το επόμενο βήμα στην καριέρα σας.
Δημιουργήστε σήμερα τον δωρεάν λογαριασμό σας στο Jobfind και καταχωρήστε το βιογραφικό σας στις θέσεις εργασίας που σας ενδιαφέρουν. Αφού ενεργοποιήσετε την εγγραφή σας, απομένει μόνο ένα βήμα για να ολοκληρώσετε το επαγγελματικό σας προφίλ και να ξεκινήσετε την αναζήτηση αγγελιών.